کرمان رصد - مهر / استان کرمان بیشترین سطح زیر کشت نخلستان و دومین تولید کننده خرما در کشور است اما کشاورزان با وجود ظرفیت‌های زیاد با مشکلاتی مواجه هستند.
استان کرمان با دارا بودن بیش از 75 هزار هکتار سطح زیر کشت نخلستان، سالانه بالغ بر 450 هزار تن خرما تولید می‌کند و به عنوان یکی از قطب‌های اصلی خرماخیز کشور شناخته می‌شود. خرمای کرمان نه‌تنها در بازار داخلی جایگاه ویژه‌ای دارد، بلکه در بازارهای جهانی نیز به عنوان محصولی با کیفیت بالا شناخته شده است. با این حال، خرماکاران این استان با چالش‌های متعددی مواجه‌اند که آینده این محصول استراتژیک را با تهدید جدی روبه‌رو کرده است.
بازار
استان کرمان از نظر تنوع اقلیمی و خاک حاصلخیز، شرایط مناسبی برای کشت انواع خرما دارد. مناطق بم، نرماشیر ، ریگان، فهرج ، شهداد، جیرفت و ارزوئیه از جمله مناطق خرماخیز استان هستند که هر یک به تولید نوع خاصی از خرما اختصاص دارند. خرمای مضافتی بم، خرمای مجول در فهرج ، و خرمای پیارم در ارزوئیه از جمله ارقام تجاری و صادراتی استان محسوب می‌شوند.
صادرات فله‌ای خرما و عدم بسته بندی مناسب
بر اساس آمار رسمی، بیش از 355 واحد سردخانه و 11 کارخانه فرآوری خرما در استان فعال‌اند که ظرفیت مناسبی برای توسعه صنایع تبدیلی فراهم کرده‌اند. با این حال، بخش قابل توجهی از خرما به صورت فله‌ای و بدون فرآوری مناسب روانه بازار می‌شود که ارزش افزوده آن را به شدت کاهش می‌دهد.
خرمای کرمان به کشورهای مختلفی از جمله روسیه، هند، ترکیه، امارات، پاکستان و کشورهای اروپایی صادر می‌شود. با وجود کیفیت بالا، نبود بسته‌بندی مناسب، فقدان برند ملی، و مشکلات گمرکی باعث شده که خرمای کرمان نتواند سهم شایسته‌ای از بازارهای جهانی را به خود اختصاص دهد.
برخی صادرکنندگان خرما در استان معتقدند که خرمای تولیدی کرمان پس از صادرات فله‌ای به کشورهای همسایه، در آنجا بسته‌بندی و با برندهای خارجی به بازارهای اروپایی عرضه می‌شود. این موضوع نه‌تنها موجب کاهش درآمد کشاورزان کرمانی می‌شود، بلکه جایگاه ایران در بازار جهانی خرما را نیز تضعیف کرده است.
![]()
محمد حسنی، کارشناس کشاورزی کرمان گفت: خرماکاران کرمان با مشکلات متعددی مواجه‌اند که مهم‌ترین آن‌ها عدم قیمت گذاری مناسب، بسته بندی، عدم برند سازی و خشکسالی و گسترش آفت‌های مختلف است.
چالش‌های خرماکاران در استان کرمان
وی افزود: پدیده خشکیدگی خوشه‌های خرما هم هر سال در فصل برداشت که به ان نزدیک می‌شویم بخش زیادی از محصول استان را از بین می‌برد.
وی بیان کرد: سوسک سرخرطومی حنایی، خشکیدگی درختان، و بیماری‌های قارچی از جمله تهدیدهای زیستی هستند که سالانه خسارات سنگینی به نخلستان‌ها وارد می‌کنند. همچنین کاهش سطح سفره‌های زیرزمینی و خشکسالی‌های پیاپی، تأمین آب مورد نیاز نخلستان‌ها را با مشکل مواجه کرده است.
حسنی به قطعی برق اشاره کرد و گفت: خرما نیازمند نگهداری در شرایط سردخانه‌ای است، اما قطعی‌های مکرر برق در فصل تابستان باعث فساد محصول و زیان کشاورزان شده است.
وی بر اهمیت حمایت دولتی از کشاورزان تاکید کرد و افزود: کشاورزان از نبود تسهیلات بانکی، بیمه محصولات، و حمایت‌های فنی گلایه دارند.
وی بیان کرد: نوسان قیمت خرما در بازار داخلی باعث کاهش مصرف خانوارها شده و بازار داخلی را نیز تحت فشار قرار داده است.
کشاورزان خرما کار چه می‌گویند
حسین رجبی، کشاورز اهل نرماشیر به خبرنگار مهر گفت: ما خرما را با زحمت زیاد تولید می‌کنیم، اما وقتی برق در فصل گرما قطع می‌شود، خرما در سردخانه‌ها خراب می‌شود. هیچ حمایتی هم نیست. اگر این روند ادامه پیدا کند، خیلی‌ها نخلستان‌هایشان را رها می‌کنند.
وی گفت: هزینه‌های سردخانه هم بالاست ما نمی‌توانیم یک باره این حجم از محصول را وارد بازار کنیم بخش زیادی از محصول را باید برای ماه رمضان نگهداری کنیم که با این اوضاع محصول خراب می‌شود.
زهرا سلاجقه، نخلدار بمی هم بیان کرد: آفت‌ها هر سال بیشتر می‌شوند. سوسک سرخرطومی نخل‌ها را نابود کرده است، اگر بودجه‌ای برای سم‌پاشی نباشد، نخلستان‌ها از بین می‌روند. ما خودمان سم تهیه می‌کنیم، ولی هزینه‌ها خیلی بالاست. هر سال با هجوم این آفت مواجه می‌شویم و راهکار مشخصی برای کنترل این آفت وجود ندارد.
علی‌اکبر مرادی، کشاورز فهرجی هم بیان کرد: خرمای ما کیفیت جهانی دارد، ولی بسته‌بندی نداریم. خرما را فله‌ای می‌فروشیم، بعد در امارات بسته‌بندی می‌شود و با چند برابر قیمت به اروپا می‌رود. اگر دولت حمایت کند، می‌توانیم برند ملی خرما داشته باشیم.
وی گفت: بعضاً خرمای کرمان در کشورهای دیگر با نام کشورهای دیگر و یا حتی امارات صادر می‌شود و این یعنی ما پس از گذشت سال‌ها ضعف جدی داریم و چاره اندیشی ضروری است.
بازار خرما ساماندهی می‌شود
رئیس جهاد کشاورزی جنوب کرمان نیز بیان کرد: با وجود ظرفیت‌های بی‌نظیر تولید خرما در کرمان، نبود زیرساخت‌های مناسب، ضعف در فرآوری و بسته‌بندی، و چالش‌های زیست‌محیطی، آینده این محصول را تهدید می‌کند. توسعه صنایع تبدیلی، حمایت از صادرات، آموزش کشاورزان، و ایجاد برند ملی خرما می‌تواند راهگشای توسعه پایدار این محصول باشد.
احمد احمد پور افزود: ضروری است که مسئولان استانی و ملی با نگاه راهبردی به خرما به عنوان یک محصول ارزآور، برنامه‌ریزی جامعی برای حمایت از خرماکاران ، توسعه زیرساخت‌ها، و حضور مؤثر در بازارهای جهانی داشته باشند.
وی بیان کرد: نشست شورای کشاورزی جنوب استان کرمان چند روز قبل برگزار شد و تصمیمات خوبی در خصوص ساماندهی بازار و قیمت گذاری خرما انجام شد.