کرمان رصد - خراسان /پس از 7 ماه رکود متوالی، شاخص‌های صنعتی در شهریورماه نشانه‌هایی از بهبود نشان می‌دهند؛ هرچند بنگاه‌های اقتصادی هنوز در وضعیت رکود قرار دارند.
برآیند تازه‌ترین داده‌های اقتصادی کشور حاکی از آن است که صنعت ایران پس از هفت ماه رکود نسبی، نشانه‌هایی از بهبود را تجربه می‌کند. دو گزارش رسمی -یکی از مرکز پژوهش‌های مجلس و دیگری از شاخص مدیران خرید در شهریور 1404 - تصویر روشنی از وضعیت بنگاه‌های اقتصادی ارائه می‌کنند. هرچند رکود همچنان در بخش‌های مختلف اقتصاد به ویژه در برخی صنایع و بنگاه‌های کوچک محسوس است، اما شاخص‌های صنعتی و تولیدی در شهریور ماه افزایش اندکی را نشان می‌دهند که می‌تواند نویدبخش خروج تدریجی از رکود باشد.
تحرک خفیف در تولید، همراه با سایه سنگین نااطمینانی
بر اساس شاخص مدیران خرید شهریور که اتاق بازرگانی ایران دیروز نتایج آن را منتشر کرد، شامخ صنعت با عبور از عدد 50 پس از 7 ماه، نخستین گام خود برای خروج از رکود را برداشت. داده های این گزارش نشان می دهد، در حالی که شاخص مدیران خرید بخش صنعت در خرداد با رقم 42.3 به پایین ترین میزان خود در بیش از سه سال اخیر رسیده بود، در سه ماه تابستان با روند رو به رشد مواجه شده، به طوری که در شهریور سرانجام مرز رکود را رد کرده و خود را به سطح 50.6 رسانده است. با این حال، باید توجه داشت که با توجه به شاخص، صنعت همچنان در مرز رکود و رونق قرار دارد و فضای کلی صنعت، ترکیبی از بهبود محدود در برخی بخش ها و کاهش فعالیت در سایر صنایع است. بررسی شاخص های جزئی تر مدیران خرید حاکی از این است که در شهریور، بهبود در مقدار شاخص شامخ، تحت تاثیر افزایش در دو مولفه اصلی «مقدار تولید محصولات» و «سرعت انجام و تحویل سفارش ها» قرار گرفته است.
با این حال، از یک سو افزایش شدید قیمت خرید مواد اولیه در تابستان، احتمال رکود به دلیل کاهش قدرت خرید مشتریان را افزایش داده و از سوی دیگر شاخص انتظارات تولید در ماه آینده در مرز خنثی 50 قرار گرفته که پایین ترین سطح 5 سال اخیر به شمار می رود. نااطمینانی از احتمال برقراری مکانیسم ماشه و نیز تشدید محدودیت های تحریمی و نوسانات افزایشی نرخ ارز، از مهم ترین دلایل نگرانی صنعتگران نسبت به آینده عنوان شده است.
بازار
جهش تولید و فروش صنایع بورسی
داده های شامخ اتاق بازرگانی را گزارش پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران در بخش صنعت و معدن که آن را مرکز پژوهش های مجلس منتشر کرد، تایید می کند. این مرکز تصریح کرده که در شهریور 1404، وضعیت فروش عمده صنایع بورسی رشد چشم گیری داشته است. اگر چه رشد شاخص تولید حداقل در نیمی از صنایع، منفی است. در این ماه و در صنایع عمده، شاخص تولید و فروش نسبت به ماه مشابه سال قبل به ترتیب 2.2 و 13.3 درصد افزایش یافته اند. همچنین نسبت به ماه قبل، این دو شاخص، رشد 10.8 و 16.1 درصدی را نشان می دهند.
از نظر تولید صنایع عمده، صنایع فلزات پایه و خودرو و قطعات، برخلاف شیمیایی وضعیت خوبی را تجربه کرده اند. تولید گروه صنایع شیمیایی به جز دارو در مقیاس ماهانه و همچنین نسبت به ماه مشابه سال قبل عقبگرد اندک را نشان می دهد.
از سوی دیگر مجموع تولید و فروش صنایع بورسی در نیمسال نخست 1404، کماکان نسبت به نیمسال نخست 1403، دارای رشد منفی است. بر این اساس تولید صنایع 6.6 درصد و فروش صنایع 4.3 درصد از ارقام مشابه سال قبل کمتر بوده است.
اقتصاد کماکان در رکود؛ افول انتظارات به کف 6 ساله
جدا از بنگاه های صنعتی، کماکان گزارش ها پیرامون وضعیت کلی بنگاه های اقتصادی، وضعیت رونق را نشان نمی دهند. طبق برآوردهای مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، میزان تولید محصول یا ارائه خدمات در شهریور ماه، معادل 45.3 محاسبه شده که با وجود کاهش ملایم‌تر نسبت به ماه قبل، همچنان برای هجدهمین ماه متوالی کمتر از محدوده خنثی (50) باقی مانده‌است.
در میان شاخص های جزئی تر شامخ برای کل اقتصاد، شاخص انتظارات قابل توجه است. این شاخص درباره میزان فعالیت‌های اقتصادی در ماه آینده، در شهریور ماه و برای سومین ماه پیاپی کاهشی برآورد شده و کمترین مقدار خود را طی 72 دوره اجرای طرح به ثبت رسانده‌است. تداوم و تشدید نااطمینانی نسبت به عواقب احتمال برقراری مکانیسم ماشه، اعتماد بنگاه‌ها و چشم‌انداز مثبت نسبت به آینده را به شدت کاهش داده است.
درمجموع دو گزارش رسمی مراکز پژوهشی کشور در شهریور 1404 حاکی از آن است که صنعت کشور پس از هفت ماه رکود، علایم بهبود نسبی را تجربه می‌کند. عبور شامخ صنعت از عدد 50 و همچنین رشد خوب صنایع بورسی در این ماه، نشانه‌ای روشن از افزایش فعالیت تولیدی است، اما شاخص انتظارات تولید و همچنین شامخ کل اقتصاد همچنان پایین است و بهبود کامل اقتصاد صنعتی را با تردید مواجه می‌کند.
به عبارت دیگر، خروج صنعت از رکود هنوز نیم‌بند و شکننده است و استمرار این روند به ثبات اقتصادی، سیاست‌های حمایتی و کاهش نااطمینانی‌ها وابسته است. تنها در صورت رفع این موانع می‌توان انتظار داشت که بهبود محدود شهریور، به یک روند پایدار و گسترده تبدیل شود.
چالش های هفت گانه تولیداز نگاه فعالان اقتصادی
گزارش شاخص مدیران خرید در شهریور، 7 چالش بنگاه های اقتصادی را به صورت زیر نشان می دهد:
ناترازی انرژی و قطعی برق: تداوم قطعی مکرر برق و محدودیت سهمیه انرژی، در بسیاری موارد منجر به خسارت تجهیزات شده و در کل کاهش یا توقف تولید را به دنبال داشته‌است.
کمبود نقدینگی و مشکلات مالی: مشکل کمبود نقدینگی و چک‌های برگشتی، تولیدکنندگان را در تأمین مالی با مشکل روبه رو کرده‌است. از طرفی هزینه‌های بالای مالیاتی و تغییرات در قوانین تقسیط و افزایش پرداخت اولیه یکجا فشار مضاعف بر آن‌ها وارد کرده‌است.
نوسانات و بی‌ثباتی نرخ ارز، عدم تخصیص ارز، کمبود مواد اولیه: افزایش شدید قیمت مواد اولیه، مشکلات در تأمین و واردات آن و همچنین تأخیر در ترخیص گمرک و بوروکراسی و هزینه‌های بالای گمرکی و سهمیه‌بندی تخصیص ارز، شرکت ها را با کمبود مواد اولیه روبه رو کرده‌است.همچنین نوسانات شدید و عدم ثبات نرخ ارز باعث بلاتکلیفی در قیمت‌گذاری شده و کاهش اعتماد مشتریان را به همراه داشته‌است.
رفع تعهد ارزی: تأخیر در تخصیص ارز، سهمیه‌بندی ارزی، مشکلات رفع تعهد ارزی، هزینه‌های بالای گمرک به همراه نوسانات ارزی، تحریم‌ها، زمان کوتاه رفع تعهد ارزی، هزینه‌های سرسام‌آور گمرک، حذف ارز ترجیحی و کاهش توان مالی مردم، می‌تواند به زودی باعث نابودی شرکت‌ها و بحران‌های اجتماعی شود. با توجه به مشکلات بازار ارز پیشنهاد می‌شود دولت مشکل رفع تعهد ارزی را برطرف کند تا صادرات رونق بیشتری بگیرد.رکود بازار و کاهش تقاضا: کمبود تقاضا و مشتری، رکود شدید در بازار داخلی به همراه داشته و باعث توقف تولید به علت نبود تقاضا و کاهش سفارشات شده‌است. همچنین افزایش هزینه‌های زندگی وکاهش توان خرید، اثر مستقیم بر فروش و تقاضای بازار داشته‌است.
تحریم‌ها: تحریم‌ها، احتمال فعال شدن مکانیسم ماشه و نگرانی از ریسک‌های غیراقتصادی را افزایش داده و تأثیر مستقیم بر بازار و سرمایه‌گذاری داشته‌است.
نیروی انسانی: کمبود نیروی انسانی ماهر، مشکلات مدیریتی داخلی و ضعف در پشتیبانی از تولیدکنندگان باعث تضعیف شدید صنایع شده‌است.