کرمان رصد - ایسنا / ناباروری یکی از مشکلات جدی سلامت در جهان امروز به شمار می‌رود و پژوهشگران در تلاش هستند تا علاوه بر روش‌های دارویی و جراحی، راهکارهای ساده‌تر و در دسترس‌تری برای بهبود آن بیابند. در این مسیر، نقش گیاهان دارویی نیز پررنگ‌تر شده است.
ناباروری مردان پدیده‌ای است که حدود یک‌سوم از موارد ناباروری را شامل می‌شود و عوامل متعددی از جمله اختلال در تولید اسپرم، کاهش تحرک یا کیفیت پایین اسپرم در آن دخیل است. این مسئله به‌ویژه در بیماران مبتلا به دیابت بیشتر مشاهده می‌شود، چراکه دیابت می‌تواند از طریق کاهش سطح هورمون‌های جنسی، اختلال در جریان خون و افزایش استرس اکسیداتیو، عملکرد تولیدمثل را به‌شدت تحت تاثیر قرار دهد. به همین دلیل، پژوهش‌های گسترده‌ای برای یافتن درمان‌های مکمل یا جایگزین در این حوزه در حال انجام است. از جمله درمان‌های رایج، استفاده از داروهای هورمونی، روش‌های آزمایشگاهی مانند لقاح مصنوعی و البته درمان‌های سنتی و گیاهی است.
بازار ![]()
در سال‌های اخیر توجه به داروهای گیاهی برای بهبود باروری افزایش یافته است. یکی از گیاهانی که مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته، زیره سبز است. این گیاه از دیرباز در غذاها و داروهای سنتی به‌کار رفته و به دلیل خواص ضدالتهابی، ضدمیکروبی و آنتی‌اکسیدانی شناخته می‌شود. برخی مطالعات نشان داده‌اند که ترکیبات فعال موجود در زیره می‌تواند بر کیفیت اسپرم و باروری تاثیر بگذارد. همچنین این گیاه در کنترل قند خون و بهبود مشکلات ناشی از دیابت نقش دارد. با این حال، بیشتر پژوهش‌ها بر دانه یا عصاره زیره تمرکز داشته‌اند و تاثیر اسانس آن کمتر بررسی شده است.
به منظور بررسی بیشتر این موضوع، زهره قطب‌الدین به همراه دو پژوهشگر دیگر از دانشگاه شهید چمران اهواز، تحقیقی را درباره تاثیر اسانس زیره سبز بر کیفیت و کمیت اسپرم در موش‌های سالم و دیابتی انجام داده‌اند. در این پژوهش تلاش شد تا نقش اسانس زیره در بهبود اختلالات تولیدمثل در شرایط دیابت ارزیابی شود و مشخص شود که آیا این ترکیب می‌تواند به عنوان یک مکمل گیاهی مؤثر در آینده مطرح شود یا خیر.
برای انجام این تحقیق، 24 موش سوری نر بالغ انتخاب شدند و در چهار گروه قرار گرفتند: موش‌های سالم، موش‌های سالم دریافت‌کننده اسانس زیره، موش‌های دیابتی و موش‌های دیابتی دریافت‌کننده اسانس زیره. گروه‌های درمانی به مدت 30 روز اسانس زیره را به صورت خوراکی و در دوز مشخص دریافت کردند. در پایان دوره، نمونه‌گیری و بررسی‌های مختلف شامل وزن بدن و بیضه‌ها، شمارش و ارزیابی تحرک اسپرم‌ها و سنجش سطح هورمون تستوسترون انجام شد.
نتایج نشان داد که در موش‌های سالم، مصرف اسانس زیره به کاهش تعداد اسپرم‌های سالم منجر شد. اما در موش‌های دیابتی، وضعیت متفاوت بود؛ اسانس زیره نه تنها به کیفیت و کمیت اسپرم آسیب نزد، بلکه برخی از مشکلات ناشی از دیابت بر عملکرد اسپرم را بهبود بخشید.
در ادامه تحلیل‌ها روشن شد که تغییرات مشاهده‌شده در اسپرم‌های موش‌های دیابتی ارتباط مستقیمی با سطح هورمون تستوسترون نداشت. به عبارت دیگر، تاثیر مثبت اسانس زیره بر اسپرم‌ها ناشی از تغییرات هورمونی نبود، بلکه احتمالا از طریق اثرات آنتی‌اکسیدانی و کاهش استرس اکسیداتیو صورت گرفته است.
این یافته‌ها اهمیت ویژه‌ای دارند، زیرا نشان می‌دهند که اسانس زیره می‌تواند در شرایطی مانند دیابت نقش محافظتی بر عملکرد تولیدمثل داشته باشد. در حالی که در افراد سالم ممکن است استفاده از آن بدون ضرورت مفید نباشد، در بیماران مبتلا به دیابت احتمالا می‌تواند به عنوان مکملی کم‌هزینه و طبیعی مورد توجه قرار گیرد. البته محققان تاکید دارند که برای تایید این نتایج در انسان و درک دقیق‌تر مکانیسم‌های زیربنایی آن، مطالعات بیشتری لازم است.
بر اساس داده‌های تکمیلی، استفاده از اسانس زیره به عنوان مکمل در درمان ناباروری مردان دیابتی می‌تواند نویدبخش باشد. این ترکیب گیاهی در حالی که اثر منفی بر وضعیت اسپرم موش‌های سالم گذاشت، در نمونه‌های دیابتی بهبود محسوسی ایجاد کرد. بنابراین، اگرچه نمی‌توان آن را جایگزین درمان‌های قطعی دانست، اما می‌تواند به عنوان راهکاری مکمل و کم‌خطر مطرح شود.
نتایج این پژوهش در «مجله علوم پزشکی فیض» منتشر شده است؛ مجله‌ای که زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی کاشان فعالیت می‌کند و مقالات علمی مرتبط با علوم پزشکی و سلامت را به چاپ می‌رساند.