کرمان رصد - زومیت / روند پیری بدن انسان از 50 سالگی با سرعت شتاب می‌گیرد؛ اکنون پژوهشگران نقشه‌ای دقیق از پیری اندام‌ها ترسیم کرده‌اند تا به راهی برای توقف آن دست یابند.
اگرچه زمان با نظمی خطی پیش می‌رود، روند پیری در انسان از این الگو پیروی نمی‌کند. مسیر زندگی سرراست و یکنواخت نیست و با جهش‌ها و افت‌وخیزهایی از رشد سریع در دوران کودکی تا ثبات نسبی بزرگسالی و در ادامه، با شتاب فرسایش بدن همراه است. اکنون، دانشمندان با بررسی پروتئین‌های بافت‌های مختلف بدن انسان، تصویری دقیق و بی‌سابقه از روند گذر بدن به پیری رسم کرده‌اند.
بازار ![]()
پژوهشگران آکادمی علوم چین در مطالعه‌ای تازه دریافته‌اند که روند پیری بدن از حدود 50 سالگی شتاب بیشتری می‌گیرد. پژوهشگران می‌گویند از این سن به بعد، بافت‌ها و اندام‌ها با سرعتی بالاتر از دهه‌های پیشین دچار فرسایش می‌شوند. در این میان، رگ‌های خونی از نخستین بافت‌هایی هستند که نشانه‌های پیری را به‌وضوح نشان می‌دهند.
پژوهشگران می‌گویند با بررسی تغییرات پروتئینی مرتبط با افزایش سن، موفق به طراحی ساعت‌های زیستی مبتنی بر پروتئوم برای هر بافت شدند و توانستند الگوهای پیری را در سطح اندام‌ها تحلیل کنند. این تحلیل زمانی، نقطه عطفی را در حدود 50 سالگی نشان داد که در آن، رگ‌های خونی به‌عنوان یکی از حساس‌ترین بافت‌ها به روند پیری، دستخوش تغییراتی جدی می‌شوند.
اهمیت یافته‌ها این است که پایه‌ای برای درک سیستماتیک و جامع فرایند پیری انسان از منظر پروتئین‌ها فراهم می‌کند؛ رویکردی که شاید به شناسایی بهتر آسیب‌پذیری‌های بدن در برابر پیری منجر شود. با وجود طول عمر چشمگیر انسان نسبت به دیگر پستانداران، کاهش عملکرد اندام‌ها یکی از پیامدهای گریزناپذیر افزایش سن است. همین امر نیز احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن را در دوران سالمندی بالا می‌برد.
درباره‌ی مسیر کلی پیری در بدن اطلاعات نسبتاً زیادی وجود دارد، اما الگوی فرسایش در اندام‌های مختلف همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است. گروه پژوهشی برای رفع ابهام، تصمیم گرفتند بررسی کنند که سطح پروتئین‌ها در بافت‌های گوناگون بدن در طول زمان چگونه تغییر می‌کند.
در بررسی، از نمونه‌های بافتی 76 اهداکننده عضو استفاده شد که در بازه‌ی سنی 14 تا 68 سال قرار داشتند و به‌دلیل آسیب مغزی تروماتیک جان باخته بودند. نمونه‌ها از هفت دستگاه اصلی بدن، شامل دستگاه قلبی‌عروقی (قلب و آئورت)، گوارشی (کبد، لوزالمعده و روده)، ایمنی (طحال و گره‌های لنفاوی)، درون‌ریز (غده فوق‌کلیه و بافت چربی سفید)، تنفسی (ریه)، پوششی (پوست) و عضلانی‌اسکلتی (عضله) جمع‌آوری شدند. همچنین، نمونه‌هایی از خون نیز مورد بررسی قرار گرفت.
از دل داده‌ها، فهرستی جامع از پروتئین‌های موجود در بافت‌ها تهیه شد و نحوه تغییرات سطح آن‌ها با افزایش سن مورد بررسی قرار گرفت. سپس، پژوهشگران این داده‌ها را با پایگاه داده‌ای از ژن‌های مرتبط با بیماری‌ها مقایسه کردند و دریافتند که بیان 48 پروتئین مرتبط با بیماری‌های مختلف، همگام با افزایش سن شدت می‌گیرد.
فهرست پروتئین‌ها با بیماری‌هایی مانند نارسایی‌های قلبی‌عروقی، فیبروز بافتی، کبد چرب و تومورهای کبدی ارتباط دارد. مهم‌تر از همه، بازه سنی 45 تا 55 سال به‌عنوان مرحله‌ای بحرانی شناسایی شد که در آن، بسیاری از بافت‌ها وارد مرحله‌ای از بازسازی عمیق در سطح پروتئین‌ها می‌شوند.
در بازه زمانی 45 تا 55 سال، آئورت بیشترین تغییرات را تجربه می‌کند و به‌عنوان بافتی بسیار آسیب‌پذیر در برابر پیری ظاهر می‌شود. افزون‌بر این، پانکراس و طحال نیز نشانه‌هایی از تغییرات پایدار از خود نشان می‌دهند.
پژوهشگران برای بررسی کارکردی یافته‌ها، پروتئینی را که با پیری در آئورت موش‌ها مرتبط بود، جداسازی و به موش‌های جوان تزریق کردند. نتایج آزمایش نشان داد که موش‌های دریافت‌کننده این پروتئین دچار کاهش عملکرد بدنی، کاهش قدرت چنگ‌زدن، کاهش استقامت و اختلال در تعادل و هماهنگی حرکتی شدند. علاوه‌بر این، نشانه‌های مشخصی از پیری عروقی در آن‌ها مشاهده شد.
داده‌های پیشین نیز از وجود دو نقطه‌ی اوج دیگر در روند پیری بدن خبر می‌دادند؛ یکی در حدود 44 سالگی و دیگری نزدیک به 60 سالگی. اکنون با این یافته‌ها می‌توان گفت که پیری نه مسیری یکنواخت، بلکه فرایندی مرحله‌ای است که به‌تدریج سیستم‌های مختلف بدن را درگیر می‌کند. درک بهتر از زمان و شیوه‌ی تأثیرگذاری پیری بر اندام‌های خاص، زمینه‌ای را فراهم می‌کند تا پزشکان بتوانند مداخلات هدفمندتری برای مقابله با عوارض سالمندی طراحی کنند.
در جمع‌بندی مطالعه، پژوهشگران تأکید کرده‌اند که هدف آن‌ها ساخت اطلس پروتئومی جامعی از روند پیری انسان در بازه‌ای 50 ساله بوده است. اطلس مورد نظر می‌تواند با درک سازوکارهای اختلال در تعادل پروتئینی اندام‌های پیر، الگوهای مشترک و اختصاصی پیری در بافت‌های گوناگون را نیز آشکار کند.
با کمک یافته‌ها، امکان طراحی مداخلات درمانی هدفمندتر برای مقابله با بیماری‌های مرتبط با سن فراهم می‌شود؛ رویکردی که می‌تواند کیفیت زندگی سالمندان را به‌طور معناداری بهبود بخشد.
نتایج مطالعه در نشریه سل منتشر شده است.