بزرگنمايي:

کرمان رصد- اهالی دیار مهر و محبت، عشق و عطوفت و ولایتمداری و آزادگی در آغازین روزهای حزن و اندوه محرم و در بسیاری موارد قبل از آغاز این ماه با سیاه پوش کردن در و دیوار خانه ها، برافراشتن پرچم های عزاداری بر سردر خانه ها، کوچه و پس کوچه و خیابان های شهر، یادآور می شوند اینجا عشق به آقایمان حسین (ع) در رگ های این اهالی جریان دارد و ضربان زندگی با ذکر "یاحسین" می تپد.

اینجا در دیار سپهبد شهید سلیمانی همو که خانه‌اش را به نام مادر پهلوشکسته‌مان وقف کرد و به عشق حسین و ائمه اطهار (ع) اشک ریخت و ناله زد، در هر لحظه محرم با آیین های خاصی معنا می شود؛ آیین هایی که مردم کرمان پیر و جوان، مردو زن و حتی کودک از گذشته دور تاکنون با آن پیوند خورده اند و جزئی از زندگیشان شده است.

محرم در کرمان دیار نجابت و کرامت، رنگ و بو و آیین و رسوم نسبتا متفاوتی دارد، اهالی این خطه علاوه بر آیین‌های خاص ماه محرم رسومی چون جوش‌زنی، علم‌گردانی، سنگ‌زنی و چل منبرون را در ماه محرم اجرا می‌کنند که گذری بر آنها خالی از لطف نیست.

کرمان به عنوان استانی مذهبی با داشتن مردمی خونگرم و ول

ایی از دیرباز در برگزاری آیین های دینی و مذهبی، تصویر زیبایی از خود به دنیا نشان داده است.

پخش نذورات در ماه محرم

پخش نذورات مختلف توسط عاشقان حسین در هر منطقه از استان کرمان با رسوم و شیوه های متفاوت و کهنی در سوگ شهدای دشت کربلا انجام می شود، کاری که معتقدند خیر و برکت را به زندگیشان روانه می سازد و حب حسین را بیش از پیش در رگ های کودکانشان جاری می‌کند.

تعزیه و شبیه خوانی

تعزیه و شبیه خوانی یکی از آیین های ماه محرم در کرمان است که مردم نیز به آن تمایل زیادی نشان می دهند.

مجالس تعزیه معمولا شب ها و در حسینیه ها و تکایا و ظهر تاسوعا و عاشورا در مکان‌های باز برگزار می شود که همراه با سینه زنی و نوحه خوانی است و بعد از آن عزاداران بر سفره اطعام حسینی اطعام می شوند.

شبیه خوانی یا شبیه گردانی نیز از جمله مراسم خاص ماه محرم است که در روستاها و شهرهای استان کرمان برگزار و از این طریق صحنه های مهم وقایع روز عاشورا توسط بازیگران اجرا می شود.

در این روز تعدادی از افراد با پوشیدن لباس های مشابه لباس های خاندان اهل بیت (ع)، سربازان لشکر یزید و تدارک وسایلی از قبیل خیمه، اسب، سپاه و غیره، منظره‌ ای از واقعه و حوادث کربلا را مجسم می‌ سازند.

اکنون آیین تعزیه با حدود 200 سال سابقه در تکایا، حسینیه‌ها، میادین‌، چهارراه‌ها، کاروانسراها، منازل افراد و حتی به تازگی در پارک‌ها و بوستان‌ها اجرا می‌ شود اما می توان از روستای ده زیار کرمان به عنوان قطب تعزیه این استان یاد کرد به طوری که بسیاری از اهالی این استان برای تماشای تعزیه به این روستا می روند.

علاوه بر این روستا تعزیه های اجرا شده در داوران رفسنجان، جواران و نیز رابر، بهاآباد زرند و همه ‌شهرستان‌ها به شکل سنتی وجود دارد که گاه به شکل شبیه‌خوانی است.

هر چند سینه‌زنی، زنجیرزنی و علم گردانی از دیگر سنت‌های مردم کرمان است که از گذشته تاکنون انجام می‌شود.

در آیین علم گردانی افراد معتمد محلی علم‌هایی را که از چوب و پارچه ساخته‌ شده حمل‌ و از این طریق نذورات مردم را جمع‌آوری می‌کنند.

جوش‌زنی آیینی در محرم

آیین سنتی جوش زنی یکی از آیین های عزاداری در سوگ امام حسین (ع) و در محرم و صفر است که نشات گرفته از قرن‌ها ارادت مردم به حضرت اباعبدالله الحسین (ع) است و قدمت طولانی دارد که در برخی نقاط استان کرمان برگزار می شود.

جوش‌زنی همان غم، غصه و جوش و شور عزای امام حسین(ع) است که این سبک را به نام جوش‌زنی معروف کرده و عزاداری آن با شیوه و فن خاصی توسط دلسوزان به اهل بیت (ع) اجرا می‌ شود.

قبل از آغاز مراسم جوش زنی چاوش‌خوانی و پامنبری توسط مداحان و ذاکران اهل بیت (ع) اجرا می‌ شود که جزو مجموعه جوش‌زنی به حساب می‌ آید و فضا را برای انجام این آیین کهن فراهم می‌ آورد.

برای جوش‌زنی عده ای از عزاداران دایره وار دور هم حلقه می‌زنند، سران و بزرگ‌ترها اول صف قرار می گیرند و بقیه افراد در صف‌های بعدی و هر کدام به کمر خود شال می‌بندند و نفر عقب دستش به شال نفر جلو و چسبیده به همدیگر حرکت می‌کنند. شروع این مراسم در اولین حلقه و با تکرار نوای «حسین ، حسین» توسط چند نفر آغاز و کم کم به حلقه اضافه می شوند.

سینه زنان یک دستشان روی سینه و همزمان پای خود را روی زمین می‌کوبند و دست‌شان را روی سینه می‌زنند و همزمان ذکر و نوحه‌هایی با سبک حماسی خاصی با هم می‌خوانند یا یک نفر خوانده مابقی تکرار می‌کنند.

در سال 80 آیین جوش زنی شمال استان کرمان ثبت ملی شده بود و در سال 94 آیین جوش زنی در روستای هرمزآباد هم به این سند ملی الحاق شد.

علم گردانی

در مراسم علم گردانی که در برخی شهرستان های استان کرمان اجرا می شود، روحانیان محلی علم هایی که از چوب و پارچه ساخته شده است را به در خانه های مردم می برند و نذورات مردم را برای برگزاری مراسم عزاداری جمع می کنند.

این آیین در گذشته با هیجان بیشتری برگزار می شد اما امروز در برخی شهرستان ها از جمله سیرجان، رفسنجان، کرمان، زرند و غیره برگزار می شود.

علم گردانی در روز هفتم محرم انجام می شود و حرکت دسته های عزاداری از این روز اوج می گیرد.

کارشناس مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان با اشاره به برگزاری مراسم علم گردانی در برخی شهرستان های استان، گفت: در این آیین روحانیان محلی علم هایی را که از چوب و پارچه ساخته شده است در خانه های مردم می برند و نذورات مردم را برای برگزاری مراسم عزاداری جمع می کنند.

"فاطمه رضاپور" ادامه داد: این آیین در گذشته با هیجان بیشتری برگزار می شده اما امروز در برخی شهرستان ها از جمله سیرجان برگزار می شود.

وی خاطرنشان کرد: علم گردانی در روز هفتم محرم انجام می شود و حرکت دسته های عزاداری از این روز اوج می گیرد.

آیین سنگ زنی ماه محرم در کوهبنان

اصلی‌ترین و متمایزترین قسمت عزاداری مردم روستای کهن در شهرستان کوهبنان که در واقع دلیل زبانزد بودن عزاداری مردم این خطه از استان کرمان نیز به شمار می رود،آیین سنتی سنگ زنی است.

سنگ زنی که در برخی از نقاط کشور مانند استان های گیلان، مازندران، سمنان، اصفهان، یزد و هرمزگان نیز دیده شده، شیوه خاصی از عزاداری است که عزاداران هماهنگ با نوحه خوانان با زدن دو تکه چوب دایره ای شکل به هم به نوحه سرایی و عزاداری می پردازند.

مراسم سنگ‌زنی روستای کهن از قدمتی بسیار بالا برخوردار است و عزاداران به جای سینه‌زدن و زنجیرزدن دو چوب ( یا سنگ) را در حالت تک ضرب و سه ضرب بر هم می‌زنند در حالی که نوحه‌خوان با سبک خاصی نوحه می‌خواند و عزاداران هم با سبک خاصی از جای خود حرکت می‌کنند.

براساس گزارش منابع تاریخی، آیین سنگ‌زنی حکایت سوگواری و عزاداری قوم بنی‌اسد است که پس از واقعه روز عاشورا به کربلا می‌رسند و وقتی با پیکرهای بی‌سر مواجه می‌شوند به نشانه عزاداری سنگ‌هایی را بر می‌دارند و به سر و صورت خود می‌زنند.

از متولیان و بانیان اصلی مراسم سنگ‌زنی روستای کهن در صد سال گذشته مرحوم سید جواد هاشمی، مرحوم سید علی رضا علوی ومرحوم سید ابوالحسن هاشمی از روحانیون محلی روستای کهن نام برده شده است.

در آیین سنگ‌ زنی دسته های عزاداری و سوگواری راه می افتند که تمامی افراد آن سنگ در دست دارند و آنها را به هم می کوبند.

همزمان با دهه اول محرم آن دسته از اهالی روستا که به شهرهای بزرگ مهاجرت کرده اند به روستا باز می گردند و در آیین سنگ زنی شرکت می کنند.

در این آیین، سنگ زنان باید دارای سابقه و مهارت خاص باشند و به رعایت نظم در سنگ زنی دقت کنند تا با حفظ حرکت دایره و حرکات هماهنگ دست و پا بتوانند حلقه حزن را طی کنند.

روستای کهن از روستاهای واقع در شهرستان کوهبنان به عنوان شمالی‌ترین نقطه استان کرمان است که با مرکز استان کرمان ١٧٨ کیلومتر فاصله دارد.

این آیین‌ در استان کرمان پیشینه قدیمی دارد و در همایش سراسری ثبت آیین های عاشورایی سال 1391 کشور، به عنوان یک مراسم آیینی عاشورایی به ثبت ملی در فهرست میراث معنوی کشور رسیده است.

دسته لیله عباسی

یکی از دیگر آیین های ویژه ماه محرم دسته لیله عباسی مربوط به شهرستان انار است که در آن افرادی با لباس های قرمز و چماق به عنوان نمادی از لشکر یزید، در روزهای تاسوعا و عاشورا در میان عزاداران حضور دارند و به صورت نمادین مراقب اسرای کربلا هستند که نگریزند.

در مقابل آنها گروه کفنی‌ نیز در دسته های عزاداری حضور دارند که کفن می پوشند و با پای برهنه جلو دسته ها حرکت می کنند و نمادی از حامیان حضرت ابوالفضل (ع) و امام حسین (ع) هستند.

چل منبرون

برگزاری مراسم چل منبرون که همان چهل منبران است در شب‌های تاسوعا و عاشورای حسینی یکی از مراسم و سنت‌های شاخص کرمانی‌ها در ماه محرم به شمار ‌می‌رود.

این مراسم یکی از زیباترین و قدیمی‌ترین رسوم مردم کرمان و با نجواهای سوزناک و دل‌سوز آنان در عزای امام حسین (ع) همراه است.

بر این اساس ارادتمندان به خاندان عصمت و طهارت در شام غریبان امام حسین (ع) و اهل‌بیت سالار شهیدان با در دست داشتن شمع‌ و پای برهنه به چهل مجلس عزاداری تکیه، حسینیه یا مسجد می‌روند و در هر یک از این مکان‌ها شمعی روشن می‌کنند.

آبگوشت امام حسینی غذای معروف کرمانی ها در عزاداری

در ایام مبارک ماه محرم بویژه روز تاسوعا و عاشورا تقریباً در تمامی تکیه‌ها، مساجد و حسینیه‌های کرمان گوسفند ذبح می‌کنند و از آن برای پذیرایی از عزاداران حسینی آبگوشتی بی‌نظیر و خوش طعم می‌پزند.

در این آبگوشت علاوه بر گوشت، نخود و سیب‌زمینی‌ از برگه‌ زردآلو و سبزیجات معطر نیز استفاده می‌شود.

آش بلغور

از دیگر سنت‌های مردم کرمان که قدمت طولانی دارد، طبخ "عاشوری" یا "آش بلغور" است. خانواده‌هایی که یک سال از درگذشت عزیزشان نگذشته‌ باشد در دهه اول محرم به‌ویژه تاسوعا و عاشورا این آش را پیش از طلوع آفتاب می‌پزند و بین مردم محله تقسیم می‌کنند.

بسیاری از این آیین و مراسم با کیفیت گذشته و اندکی به شکل امروزی تر در مناطق مختلف استان کرمان همچنان برگزار می شود و اهالی این دیار با برگزاری آیین های مختلف عشق و ارادت خود را به اهل بیت و معصومین (ع) نشان می دهند.