چاپ

کرمان رصد- سر چهار راه پشت چراغ قرمز که ایستادم یکی با دود و دم و بویی زمخت که معلوم نبود از سوختن چه چیزی بلند می شود، کنار شیشه خودرو ایستاد و دیگری قصد داشت با چشم های معصومش، دلم را به رحم آورد که از او فال بخرم.
از کودک فال فروش افغان که حدود هفت سالی داشت پرسیدم، مدرسه می روی؟ و او با لهجه ای که کمتر شباهت به افاغنه داشت گفت، نه نمی روم، پرسیدم چرا؟ و کودک با زبان الکنش گفت، می خواهم کار کنم و به پدرم کمک کنم.
پسر بچه ای دیگر که آدامس می فروخت و از فاصله ای دورتر شاهد مکالمه من و پسر فال فروش بود، جلو آمد و گفت، خانم آدامس نمی خری؟ و من حیران مانده بودم بین دل و عقل!
ماشین شاسی بلند گرانقیمتی چند متر آنطرف تر ترمز می زند، یکی از بچه ها با دیدن مشتری پولدار برای اینکه زودتر به ماشین برسد بی محابا به وسط خیابان می دود، صدای ترمز شدید و فریاد اعتراض راننده ماشین دیگری به گوشم می رسد، پسرک گل فروش صورتش را به شیشه دودی ماشین لوکس چسبانده و گل هایش را تکان می دهد و راننده ای که بی اعتنا به روبرویش خیره شده.
** آرزوی بزرگ کودک فال فروش
او هم آرزو داشت دکتر شود، محمد پسر بچه ای ایرانی که فقر و تنگدستی خانواده، او را به کار واداشته، به گفته خودش صبح ها درس می خواند و عصرها کار می کند.
حالا چراغ سبز شده بود و من باید حرکت می کردم، اما مکالمه با بچه های کار مرا قانع نمی کرد، از طرفی دلم برای محمد و امثال او می سوخت و از طرف دیگر نمی خواستم با کمک به کودکان کار، راهی را برای ماندن آنها در خیابان باز کنم، برای همین آنها را به آنطرف چهار راه دعوت کردم تا سر فرصت با هم صحبت کنیم.
بشیر؛ پسر بچه فال فروش؛ اولین نفری بود که به شوق خریدن فال خودش را به من رساند، بشیر می گوید همه پولی را که در می آورم به خیرالله می دهم و او مقداری از آن را به خودم می دهد، او می گوید، تمام خانواده ام غیر از پدرم کار می کنند.
حلقه معیوب جمع آوری کودکان کار سالهاست که در کشور ما تکرار می شود و پس از گذشت مدتی باز هم شهر شاهد حضور این کودکان می شود که چهره جامعه را کدر و نازیبا نشان می دهند.
** معاش بی تلاش
زمانی دلیل کار نکردن پدر بشیر را پرسیدم گفت، نمی دانم. خواهر، مادر و برادرهای بشیر سر چهارراه ها تکدی گری و یا دست فروشی می کنند.
طبق گفته بشیر، پدرش بیمار نیست و تنها دلیل کار نکردنش این می تواند باشد که هیچ کس به مرد تنومند افغان که در حال تکدی است کمک نمی کند و یا دست فروشی آدامس و فال را از او نمی پذیرد، لذا فرستادن زن و بچه به خیابان برای دست فروشی و تکدی گری بهترین حالت برای درآوردن معاش بی تلاش است.
فردای آن روز خانه محمد را پیدا کردم و حال نزار خانواده اش را به چشم دیدم، اتاقی محقر که تعداد وسایل موجود در آن از تعداد انگشتان دستت فراتر نمی رفت.
حالا محمد که درگیر شرایط بد اقتصادی خانواده و آرزوهای بزرگ است، همراه با کودکان افاغنه که در واقع برخی تیم های تکدی گری و کودکان کار را تشکیل می دهند و هدفمند برای فرد یا افرادی کار می کنند کنار هم در خیابان جلوی ما را می گیرند و فال، گل، آدامس و غیره می فروشند.
پر واضح است، مسئولان کرمانی با روشن کردن چراغ قرمز قانون برای کودکان کار که چهره شهر را آشفته می کنند، به خود آسیب می رسانند و راه را برای تیم های سودجود باز می کنند به نوعی خواسته مردم را اجابت کرده و از طرف دیگر سره را از ناسره احصا می کنند.
حالا قرار است، امثال محمد برای رسیدن به آرزوهای بزرگشان تحت لوای بهزیستی قرار بگیرند، کودکان کار تیمی و اتباع غیرمجاز با خانواده به وطن خود بازگردند و اتباع مجاز نیز تحت حمایت و ساماندهی اداره کل امور اتباع قرار گیرند.
در این میان افرادی که در صدد یافتن سوژه و خوراک برای فضای مجازی و البته سایت و شبکه های بیگانه هستند از هر صحنه ای آنطور که می خواهند بهره برداری می کنند و آنطور که می خواهند، می نویسند؛ نه آنچه هست و چه بسا در این میان علاوه بر کارشکنی، تشویش اذهان عمومی را نیز دامن بزنند.
البته نمی توان مشکلات و ایرادهای بر سر راه جمع آوری کودکان کار را انکار کرد، بی شک اجرای هیچ طرحی بدو آغاز خالی از اشکال و ایراد نیست اما رسانه ها و کاربران فضای مجازی می توانند با دیدن مشکلات و ارائه راهکار، شرایط را به شیوه ای بهتر تغییر دهند نه آنکه خود ابزاری در دست دشمن برای سیاه جلوه دادن شرایط موجود شوند.
** قانون و کودکان کار
دولت ایران در سال 73 پیمان نامه‌ جهانی حقوق کودک را امضا کرد و تعهدات مربوط به کودکان کار و خیابانی را پذیرفته است و در برنامه ششم توسعه نیز در باره کودکان کار و خیابان مقرر شده که حمایت ها تا 25 درصد بیشتر شود تا کاهش 25 درصدی آمار اینها را شاهد باشیم.
همچنین در بند ب ماده 95 برنامه ششم توسعه آمده دولت مکلف است به منظور پیشگیری و کاهش آسیب های اجتماعی، نسبت به تهیه طرح جامع کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی با اولویت اعتیاد، طلاق، حاشیه نشینی، کودکان کار و مفاسد اخلاقی مشتمل بر محورهای ذیل اقدام کند به گونه ای که آسیب های اجتماعی در انتهای برنامه به 25 درصد میزان کنونی کاهش یابد.
بر اساس آیین نامه ساماندهی کودکان کار و خیابان که در سال 84 به تصویب هیأت وزیران رسید، سازمان بهزیستی کشور موظف است با همکاری و مشارکت شهرداری‌، انجمن‌های خیریه‌، تشکل‌های غیردولتی، نیروی انتظامی و با استفاده از مدد کار اجتماعی در قالب تیم نسبت به شناسایی‌، جذب‌، پذیرش و توانمندسازی کودکان خیابانی در تمام مراکز استانها اقدام کند.
ماد‏ه‏‌ 79 قانون کار جمهوری اسلامی نیز اشتغال به کار کودکان زیر 15 سال را ممنوع دانسته است و بر اساس قانون کار اگر یک کارفرما کودک زیر 15سال را به کار بگیرد، متخلف خواهد بود و برای نخستین بار مجازات نقدی، بار دوم مجازات نقدی و حبس و بار سوم علاوه بر این موارد، کارخانه یا کارگاه پلمپ و پروانه کار فرد متخلف ابطال خواهد شد.
لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان نیز پس از گذشت حدود یک دهه در مرداد سال 97 از سوی نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصویب شد ه است که با ایراداتی از سوی شورای نگهبان مواجه و در دست اصلاح است.
با توجه به موارد مذکور به نظر می رسد در حوزه قانونی، قوانین بسیار خوبی در جهت رسیدگی و حمایت از کودکان کار وجود دارد و بتواند متنقدان ضعف قانون را راضی کند.
**حضور کودکان کار در کرمان افزایش پیدا کرده است
سرپرست معاونت سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری کرمان نیز در ابتدای سال جاری در نشست ساماندهی کودکان کار در استان کرمان گفت: وجود کودکان کار و خیابانی در کرمان افزایش بی سابقه ای پیدا کرده به طوری که این افراد در بسیاری از معابر و خیابان های اصلی و فرعی شهر مشاهده می شوند.
محمد صادق بصیری افزود: حضور کودکان کار و خیابانی در جامعه ضمن آنکه وجهه نامطلوبی دارد موجب ناراحتی مردم و بر هم زدن امنیت روانی شهروندان شده است.
وی تصریح کرد: 6 ماه پایانی سال گذشته بیش از 800 کودک کار و خیابانی توسط مراکز مربوطه شناسایی شده اند که حدود 500 نفر از آنها افاغنه بوده اند
سرپرست معاونت سیاسی ، امنیتی و اجتماعی استانداری کرمان گفت: حتی پس از جمع آوری این افراد، خانواده های این کودکان نیز همکاری نمی کنند و پس از برگشت از مراکز نگهداری، آنها را مجددا به سطح شهر و معابر بر می گردانند.
وی با اشاره به استقرار دستگاه های بیومتریک در مراکز نگهداری کودکان کار و خیابانی تاکید کرد: در راستای جمع آوری کودکان کار و خیابانی باید با همکاری سازمان های مربوطه، کودکان کار اتباع بیگانه غیرمجاز طرد شده و سایر کودکان نیز ساماندهی شوند.
بصیری تصریح کرد: کودکان اتباع بیگانه مجاز نیز در صورتی که برای دومین بار جمع آوری شوند برابر با قوانین موجود طرد خواهند شد.
وی با اشاره به اینکه کودکان کار ایرانی بیشتر در مغازه ها به عنوان شاگرد در حال کار هستند، اظهار داشت: به دلیل تشابه چهره کودکان افاغنه و ایرانی، بسیاری از افراد کودکانی که در معابر و خیابان ها حضور دارند را ایرانی قلمداد می کنند در حالی که بسیاری از این کودکان از اتباع افاغنه هستند.
وی ادامه داد: مرکز دیدبانی بهزیستی اعلام کرده بیشتر کودکان کار در بازه سنی بین چهار تا هفت سال هستند.
سرپرست معاونت سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری کرمان با اشاره به گستردگی موضوعات مرتبط با ساماندهی کودکان کار و خیابانی بیان کرد: هر میزان که برای ساماندهی کودکان کار تلاش می شود باز هم افراد زیادی در معابر حضور دارند و این موضوع در شهرستان ها نیز قابل مشهود است.
وی تصریح کرد: طرح ساماندهی اتباع بیگانه در این استان تدوین و در سطح کشوری مطرح شده است و امیدواریم با تصویب و اجرایی شدن این طرح، بسیاری از مشکلات مربوط به اتباع بیگانه در کرمان ساماندهی شود.
** هیچ اقدام غیرقانونی علیه کودکان کار انجام نشده است
فرماندار کرمان با اشاره به نشر مطالبی در زمینه اقدامات غیرقانونی بمنظور جمع آوری کودکان کار در این شهر گفت: هیچ اقدام غیرقانونی علیه این کودکان انجام نشده است.
علی بابایی افزود: افراد در فضای مجازی بدترین عبارات را در کلیپ و متن منتشر شده در مورد دستگیری کودکان کار منتشر کرده اند.
وی تاکید کرد: هیچ اقدامی بدون هماهنگی، دستورالعمل و خارج از قانون در زمینه دستگیری کودکان کار در کرمان انجام نشده است.
فرماندار کرمان گفت: کودکان کار بعد از جمع آوری در مدت زمان کوتاه و در محلی مناسب در راستای بررسی وضعیت و مدارک اقامتی و همچنین احضار والدین آنها نگهداری می شوند و غذای آنها از طریق بهزیستی تامین می شود.
بابایی با تاکید بر اینکه جمع آوری کودکان کار و متکدیان از خیابان های شهر کرمان درخواست همگانی است افزود: جمع آوری این افراد در کرمان طرح موفقی است.
وی با بیان اینکه بیشتر کودکان جمع آوری شده در این طرح، افغانه هستند تاکید کرد: طرح جمع آوری کودکان کار طی یک مدت زمان تکرار می شود تا جامعه آماری مشخص در این بخش به دست آید و اگر نارسایی در این زمینه وجود دارد باید رفع شود.
وی با بیان اینکه اهالی شهر کرمان نبود کودکان کار را در خیابان ها حس کرده اند تصریح کرد: برخی افراد در فضای مجازی طی چند روز گذشته اقدام به انتشار مطالب غیر واقعی در زمینه جمع آوری کودکان کار کردند.
فرماندار کرمان وجود کودکان کار و متکدیان را زیبنده شهر ندانست و تاکید کرد: این کودکان همزمان ورود به اردوگاه مورد معاینات پزشکی قرار می گیرند و با شرایط قانونی با آنها رفتار می شود.
وی افزود: در مورد کودکان کار و خیابانی غیراتباع در حوزه بهزیستی بر اساس پروتکل اقدام و هزینه می شود.
بابایی ضمن تقدیر از اداره کل اتباع خارجه استان کرمان در راستای جمع آوری کودکان کار ادامه داد: دفتر اتباع برای افاغنه مجاز نیز برنامه دارد.
وی بیان کرد: متکدیان اتباع غیرمجاز نیز توسط نیروی انتظامی و با روش دیگری مورد برخورد قرار خواهند گرفت.
** ساماندهی کودکان کار کرمان در دست اقدام است
معاون امور آسیب ها و مسائل اجتماعی دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری کرمان نیز با بیان اینکه بیشتر کودکان کار جمع آوری شده در کرمان را اتباع خارجه تشکیل می دهند تصریح کرد: حضور کودکان کار در سطح شهر موجب ایجاد چهره نامناسب می شود.
پرویز افزون با اشاره به مخدوش شدن چهره شهر به دلیل حضور کودکان کار و متکدیان اظهار داشت: اگر قرار است معضلات اجتماعی را مدیریت کنیم باید از تمام توان موجود در این راستا بهره گرفت.
وی هماهنگی و همراهی دستگاه های اجرای ذیربط را در راستای ساماندهی کودکان کار امری مهم در تحقق اهداف بر شمرد و تصریح کرد: رسانه ها می توانند اینگونه اقدامات را به منظور تنویر افکار عمومی نشر دهند.
معاون امور آسیب ها و مسائل اجتماعی دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری کرمان تاکید کرد: اثرات مخرب حضور اتباع بیگانه از نظر فرهنگی و اجتماعی باید پیگیری شود.
وی با بیان اینکه اداره کل امور اتباع بیش از آنچه که باید کمک کند در راستای جمع آوری کودکان کار ایفای نقش کرده است گفت: با همبستگی باید این معضل اجتماعی را مدیریت کرد.
افزون گفت: هرجا قانون اجرا شده امور به درستی پیش رفته و هر جایی که قانون اجرا نشده گرفتار شده ایم.
وی تصریح کرد: اقدامات ما در طرح جمع آوری کودکان کار در کرمان به هیچ عنوان غیرقانونی و غیراخلاقی نبوده است.
افزون تاکید کرد: شهرداری، نیروی انتظامی ، فرمانداری، مرکز بهداشت، بهزیستی و سایر نهادها و ارگان ها نیز در راستای جمع آوری و ساماندهی کودکان کار در کرمان اقدامات قابل توجه ای انجام داده اند و هیچ اثری از کودک آزاری در این طرح دیده نمی شود.
وی تاکید کرد: رسانه ها در راستای ساماندهی کودکان کار و تنویر افکار عمومی ورود کنند.
** ساماندهی کودکان کار در کرمان طرحی موفق است
رئیس بهزیستی شهرستان کرمان نیز طرح جمع آوری کودکان کار را در کرمان موفق عنوان و به منظور اجرای بهینه این طرح اعلام آمادگی کرد.
علی اکبر مختاری به انتشار مطالب غیر واقعی در فضای مجازی در راستای جمع آوری کودکان کار طی چند روز اخیر اشاره کرد و گفت: این اقدام غیر اخلاقی است زیرا هیچ کار غیرقانونی در این بخش انجام نشده است.
وی تصریح کرد: شکایتی به دلیل تشویش اذهان عمومی از فرد یا افراد منتشر کننده مطالب غیر واقعی در فضای عمومی در مورد کودکان کار تنظیم شده است.
رئیس بهزیستی شهرستان کرمان تعداد کودکان کار جمع آوری شده طی چند روز اخیر را به تفکیک در یکشنبه 15 اردیبهشت 44 نفر، دوشنبه 15 نفر، سه شنبه 13 نفر، چهارشنبه 12 نفر و پنجشنبه 19 نفر اعلام کرد.
** دستگاه های اجرایی در ساماندهی کودکان کار تعیین تکلیف شوند
مدیر پیشگیری از تخلفات شهری شهرداری کرمان نیز گفت: شهرداری در راستای جمع آوری کودکان کار فراتر از وظیفه خود اقدام کرده است.
علی عسکری ادامه داد: بر محترمانه دستگیر شدن کودکان کار و انتقال به مرکز نگهداری تاکید شده است.
وی با بیان اینکه طرح جمع آوری کودکان کار در کرمان تاکنون با این شیوه و جدیت اجرا نشده بود تصریح کرد: اگر سالهای قبل این طرح با جدیت به مرحله اجرا در می آمد اکنون شاهد این تعداد کودک گرفتار در در خیابان ها نبودیم.
مدیر پیشگیری از تخلفات شهری شهرداری کرمان گفت: نبود والدین کودکان کار و نداشتن مدارک لازم برای تحویل گرفتن این کودکان روند نگهداری این افراد در اردوگاه را افزایش می دهد.
وی با اشاره به ساماندهی کودکان کار بعد از جمع اوری تصریح کرد: این افراد در چند مقطع پالایش و منتقل می شوند.
عسکری شرایط نگهداری کودکان کار جمع آوری شده از سطح معابر را با توجه به امکانات موجود خوب ارزیابی کرد و از دستگاه های ذیربط خواست در این راستا شهرداری را یاری دهند.
وی تاکید کرد: باید تکلیف دستگاه های اجرایی مختلف نسبت به رفع این معضل مشخص شود.
مدیر پیشگیری از تخلفات شهری شهرداری کرمان تاکید کرد: ساماندهی کودکان کار باید از طریق دستگاه های اجرایی مختلف تعیین تکلیف شود.
وی با اشاره به اینکه طی چند روز اخیر افزون بر 100 کودک کار در استان کرمان جمع آوری و ساماندهی شده است تاکید کرد: یکی از اقدامات مهم این طرح ساماندهی کودکان کار بعد از جمع آوری است تا از بروز مشکلات و معضلات بعدی اجتماعی جلوگیری شود.
** 103 کودک کار در کرمان دستگیر شدند
مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری کرمان نیز گفت: 103 نفر در طرح جمع آوری کودکان کار در کرمان دستگیر شده اند گفت: 100 نفر از این تعداد را اتباع خارجه و سه نفر را ایرانیان تشکیل می دهند.
حمید شمس الدینی تصریح کرد: 56 و نیم درصد از اتباع بیگانه دستگیر شده در طرح جمع آوری کودکان کار مجاز بوده اند.
وی ادامه داد: 27 درصد از این تعداد برگ حمایت تحصیلی داشتند و 16 درصد غیرمجاز بودند.
شمس الدینی اظهار داشت: افرادی که دارای برگ حمایت اصلی هستند خواسته شده گواهی اشتغال به تحصیل فرزندان خود را ارائه کنند و بدون مصوبه کارگروه از کشور طرد می شوند.
مدیرکل امور اتباع و مهاجرین خارجی استانداری کرمان گفت: یکی از ضعف هایی که در زمینه جمع آوری کودکان کار وجود دارد قانع نشدن افکار عمومی است و باید در این زمینه تدبیری اندیشیده شود.
وی با بیان اینکه برخی رسانه ها و فضای مجازی فقط در صدد یافتن سوژه هستند تصریح کرد: رسانه ها ضمن تنویر افکار عمومی باید از انتشار اخبار غیر واقعی جلوگیری و در راستای بهبود شرایط محیط زندگی تلاش کنند
شمس الدینی تاکید کرد: همچنین در راستای اجرای طرح ها و برنامه های موجود مدیران و کارکنان شجاع برای اجرای قانون نیاز است.
کودکان کار به عنوان آسیب پذیرترین بخش جامعه، حلقه ای از زنجیره مسائل اقتصادی و اجتماعی هستند که بدون توجه و حل این مشکلات، راهکار دائمی برای ساماندهی این آسیب اجتماعی نمی توان متصور شد.
تغییر نگاه قانون گذاران و متصدیان امور به کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست، استفاده از ظرفیت ها و مشارکت سازمان های خیریه و مردم نهاد، فراهم کردن سازو کار مناسب برای اشتغال پاره وقت و تمام وقت برای افراد واجد شرایط، آموزش و آگاه سازی خانواده ها برای آشنایی با مخاطرات موجود و مقابله با باندها و شبکه های حرفه ای متکدی گری از جمله راهکارهای پیشنهادی برای حل مشکل کودکان کار بشمار می رود.