کرمان رصد - شهر: جمعیت تهران تا زمان «آقا محمدخان قاجار» بالغ بر 20هزارنفر بود و از آنجا که رودی در نزدیکی آن وجود نداشت، آب مورد نیاز ساکنان عمدتاً از راه چشمهها و قناتهای اطراف شهر تأمین میشد. بعد از انتخاب این شهر به پایتخت قاجاریه و روزافزون شدن جمعیت آن، تأمین آب بهعنوان یک مشکل جدی نمود پیدا کرد.
در سالهای نه چندان دور در در پایتخت ایران، تهران، مردم از آب چاه که تمیز و سالم نبود استفاده می کردند. در واقع بیشتر امراض از جمله وبا که سال های سال دامن گیر تهرانیان می شد به دلیل وجود آب آلوده و کثیف تهران بود. در شهر تهران در دوران قاجار، تنها سه قنات وجود داشت که آن هم متعلق به سرمایه داران تهرانی بود و برای مصارف خود به کار می بردند. یکی از این قنات ها در یکی از مناطق عودلاجان بود که به دلیل وجود این قنات ،این محله به نام سرچشمه خوانده شد که تا کنون هم به همین نام است. این قنات از آن یک سرمایه داری بود که از بد روزگار، بچه دار نمی شد.
او که همه درها را برای فرزند دارشدن را بسته می دید با خود نذر کرد اگر بچه دار شود برای تهرانیان آب لوله کشی فراهم کند.پس از مدتی این مرد بچه دار شد و به نذرش عمل کرد و برای ادای نذرش به اتریش رفت تا مهندسانی را برای لوله کشی آب به تهران بیاورد. مهندسان اتریشی بعد از لوله کشی آب قنات سرچشمه درمانده بودند که براهرم خروجی آب چه نمادی را بگذارند چرا که در هر کشوری رسم بود بر سر اهرم آب یک نمادی باشد .به عنوان مثال بر سر خروجی آب در فرانسه، نمادی به شکل خروس گذاشته شده بود چرا که سمبل کشور فرانسه،حیوان خروس بود.
بعد از کلی تدبیر، نهایتا با مشاهده پرچم ایران که در آن دوران شیر و خورشید روی آن بود و با توجه به مجسمه های شیر در برخی از اماکن تهران که نشان از نماد سرزمین بود این مهندس تصمیم گرفت بر روی اهرم خروجی آب، سر شیری فلزی بگذارد و این کار عملی شد و مردم هر زمان برای برداشتن آب به سرچشمه می رفتند می گفتند: «رفتیم از سر شیر آب آوردیم.» و اینگونه شد که تا به امروز مردم همچنان می گویند از شیر آب خوردیم و یا از شیر آب آوردیم. در واقع منشا از شیر آب خوردن در قلب تهران قاجاری شکل گرفت و تا به امروز این اصطلاح دست نخورده باقی مانده است.
به گزارش شهر، لوله کشی آب تهران به صورت عمده و در تمام محلات تهران قدیم، در روز 30 تیر 1326 نخستین کلنگ کار لولهکشی آب تهران در محله میدان سنگلج که اکنون پارک شهر تهران در آن واقع شده به زمین زده میشود. در سال 1329 طرح اولیه لولهکشی تهران برای جمعیتی معادل 900 نفر اجرا شد و دو خط لوله فولادی به قطر 40 اینچ و با ظرفیت 242هزار متر مکعب در شبانهروز برای انتقال آب از آبگیر بیلقان به نخستین تصفیهخانه تهران (جلالیه) در نظر گرفته شد. بهرهبرداری از خط اول خطوط لوله فولادی و تصفیه خانه جلالیه در سال 1334 آغاز شد.
در سال 1333 بهمنظور مهار بارشها، مطالعات ساخت سد امیر کبیر در 40کیلومتری شمال غربی تهران (از آبگیر خرسنگکوه) در حوالی کیلومتر 23جاده کرج به چالوس نزدیک به روستای واریان آغاز شد. ساختن این سد در سال 1337 آغاز شد و در اوایل سال 1342 پایان یافت. در سال1340 ساخت سد لتیان در 32 کیلومتری شمال شرق تهران بهمنظور مهار آب رودخانه جاجرود آغاز شد تا بخشی از آب تهران را تأمین کند. با بهرهبرداری از سد لتیان در سال 1346 آب حومه شرقی تهران نیز بهصورت کامل تأمین شد و در پی آن سومین تصفیهخانه تهران در منطقه حکیمیه در سال 1347 مورد بهرهبرداری قرار گرفت.
شرح عکس یک: شیرآبی باقی مانده از گذشته در گذر مستوفی در منطقه 12 تهران
نویسنده: مهشید فرجی