بزرگنمايي:

کرمان رصد- پیرزن دستمال دور سرش را محکم تر بست و در حالی که دانه های زیره را ورنداز و خاشاک داخل زیره را جدا می کرد گفت: یادش بخیر مادر ، اون روزها اومدن ماه رمضون یه صفای خاصی داشت.
زن گوشه ای از یک اتاقی قدیمی با سقفی گنبدی و با صفا به رختخواب های پشت سرش تکیه کرده بود و مشغول کار بود، سایه شاخه های درخت انگور که روی داربست چوبی قدیمی پیچ و تاب خورده بود بر ورودی اتاق پیر زن سایه انداخته بود و نسیمی ملایم، هوای خنک و مطبوع زیر داربست را به اتاق روانه می کرد.
زن همانطور که تابه را روی اجاق گاز زمینی کوچکش می گذاشت گفت: الان خانم ها قبل از ماه رمضان کمتر به فکر درست کردن قوتو هستن اما قدیما ما از یکی دو هفته قبل از ماه مبارک وسایل مورد نیاز قوتو را تدارک می دیدیم تا روزه دارها با گیاهان دارویی مقوی افطار کنند.
پیرزن که چین و چروک دست ها و صورتش گواه تجربیات و خاطرات فراوانی است می گوید: اگر الان هم مردم مثل گذشته به آداب و رسوم عمل می کردند و خوراکی های گذشته را تهیه می کردند با این همه بیماری سر و کله نمی زدند.
حالا بعد از گذشت نیمی از روز زن مواد مورد نیاز تهیه قوتو را آماده کرده و برای در هم آمیختن به آسیاب می برد تا طبق رسم دیرینه کرمانی ها برای ماه رمضان و روزه گرفتن آماده شود.
زنان هنرمند کرمانی در گذشته قبل از ماه مبارک رمضان با در آمیختن گیاهان دارویی فراوان و مخلوط کردن آن با شکر پودری خوراکی و تقویت کننده به نام قاووت یا قوتو تهیه می کردند که خواص درمانی زیادی برای آن برشمرده اند.
تهیه قاووت یا به لهجه شیرین کرمانی "قُوَتو" یکی از رسوم تقریبا به دست فراموشی سپرده شده ماه رمضان در کرمان است.
زنان کرمانی به عنوان یک رسم دیرینه قاووت را که قدمت آن به قرن هفتم هجری بر می‌ گردد قبل از زمان هایی مانند عید نوروز، زایمان زنان و ماه رمضان تهیه می کردند و معتقد بودند خوردن قاووت مقاومت بدنشان را در برابر گرسنگی بیشتر می کند.
مدیر مرکز کرمانشناسی با اشاره به اینکه قوتو یکی از شیرینی های قدیمی کرمان است گفت: قدمت این شیرینی به قرن هفتم هجری بر می گردد و زنان کرمانی از قدیم، قبل از ماه رمضان و سایر مناسبت ها این پودر را تهیه و مصرف می کردند.
محمدعلی گلاب زاده افزود: حتی خانم ها معتقد بودند اگر قوتو را خیس کنند و بر پیشانی خود بمالند سرشان تقویت می شود و گاهی نیز با زرده تخم مرغ و شیر این کار را انجام می دادند تا در ماه رمضان توانشان برای روزه داری بالا برود.
وی افزود: کرمانی ها در شب های قدر نیز همراه خود قوتو می بردند و حتی گاهی آن را به صورت نذر در مساجد توزیع می کردند و معتقد بودند این پودر توان شب زنده داری آنها را افزایش می دهد.
گلاب زاده با بیان اینکه تمام مواد قوتو گیاهی است و به طور طبیعی در کوهها و طبیعت کرمان وجود دارد تصریح کرد: کرمانی ها چندین نوع قوتو تهیه می کنند که شامل مخلوط، پسته ای، نارگیلی، نخودی، چهل گیاه و غیره است اما در ماه رمضان بیشتر قوتوی چهل گیاه مورد استفاده قرار می گیرد.
وی گفت: گیاهان دارویی متعددی در تهیه قوتو بکار می‌ رود که می ‌توان به هل باد و هل رسمی، بذر کتان، سیاه دانه، تخم گشنیز، کنجد، خشخاش، آفتابگردان، روپاس، شاهدانه، فلفل سیاه، دارچین، روناس، تخم کاهو، جو، رازیانه، موردانه، قهوه تاج، زیره سیاه کوه، بادیان، بادام، پسته و مرزنجوش اشاره کرد.
هر چند حالا زنان کرمانی بیشتر رسوم پسندیده و مفید گذشته را فراموش کرده اند اما قوتو هنوز هم بر سر برخی سفره های افطاری و سحری و حتی در شب های احیا همراه زنان و مردان کرمانی است.
قوتو به دلیل مواد گیاهی به کار رفته در آن از نظر طب سنتی طبع گرم و خواص درمانی بسیار دارد.
کرمانی ها معتقدند مصرف قوتو به درمان سر درد، سرگیجه، دردهای مفاصل، کاهش نفخ معده، تقویت زنان باردار و جنین کمک می کند.
اکنون قاووت کرمان به عنوان یک معجون خوراکی و درمانی به کشورهای اروپایی نیز صادر می‌ شود و از پودر قاووت در بسته بندی هایی جدید به شکل های مختلف از میهمانان کرمانی پذیرایی می شود.
مردم استان کرمان همچنین آدابی چون اصلاح، حمام و حنا بستن قبل از ماه رمضان را در برنامه خود داشتند که اکنون کمتر به آن توجه می شود.
گلاب زاده می گوید: یکی دیگر از سنت های فراموش شده در کرمان این بود خانواده ها به کلوخ یا سنگ اندازی می رفتند یعنی اگر مراسمی داشتند قبل از فرا رسیدن ماه رمضان آن را برگزار می کردند که مانعی برای روزه داری آنها نباشد.
وی با بیان اینکه در گذشته امکانات محدود بود و در همه ساعات روز نان وجود نداشت گفت: بنابراین خانواده ها سعی می کردند قبل از ماه رمضان نان خشکه یا نان قندی پخت کنند و آنها را در قابلمه ها و ظروف مسی می گذاشتند تا در ماه رمضان استفاده کنند.
این پژوهشگر افزود: مردم سعی می کردند در ماه رمضان از غذاهای سرخ کردنی کمتر استفاده کنند و بیشتر آبگوشت و غذاهای اینچنینی را در قابلمه های مسی و زیر مقداری از آتش مدفون می کردند تا بپزد.
گلاب زاده گفت: قاتوق های مختلفی مانند بابونه یا چنگ مال آش شولی (اوماچو)، روغن جوشی، چغوک بریزو، حلیم بادمجان، آش آماج، آش شلغم، آش جو (کرمانی)، آش مخلوط، آش کدو، آبگوشت کرمانی، توکی، گندم شیری، کاکل کنف شادانه، قاتق تخمه، قاتق، قاتق بنه، زیر جوش، کشک گردو، کشک یونجه، سردوش، اشکنه، کشک کدو، کشک سیب و گورماست از جمله غذاهای محلی بخصوص در ماه رمضان کرمان است.
وی اظهار داشت: سیراب بنه، کله جوش، بز قرمه، کشک و بادمجان، نان پز، کاچی، قاتق شیر، برشتو، نان پر، نان چرب و شیرین، خرماست، خرما تخم مرغ، کپو، روغن جوشی و چنگ مال نیز در ماه رمضان استفاده می شد.
به گفته مدیر مرکز کرمان شناسی اطلاع رسانی زمان سحر و افطار در گذشته توسط توپ سحری انجام می شد که معمولا پادگان های نظامی این کار را انجام می دادند.
گلاب زاده تاکید کرد: یکی دیگر از شیوه های اطلاع رسانی در کرمان پیش خوانی بود که بیشتر در این آیین مناجات های خواجه عبدالله انصاری خوانده می شد و گاهی نیز همسایگان یکدیگر را خبر می کردند.
وی ادامه داد: در برخی جاها روی طبل می زدند و در کوچه ها آواز سر می دادند تا مردم را از زمان سحر و افطار مطلع کنند.
گلاب زاده گفت: معمولا برای افطار دم نوش بابونه، خاکشیر، مخلوط عرق نسترن بید، شله زد و شیر برنج استفاده می شد که معده را برای خوردن غذا آماده کنند و قند خون خود را بالا ببرد.
وی افزود: کرمانی ها به افرادی که دیر افطار می کردند می گفتند روزه این افراد جهودی شده است و سعی می کردند به موقع افطار کنند.
مدیر مرکز کرمان شناسی با اشاره به آیین های رایج قبل از آغاز ماه مبارک رمضان در کرمان گفت: در روزهای آخر ماه شعبان و قبل از فرا رسیدن ماه مبارک رمضان سنت غبار روبی و تمیز و آماده کردن مساجد برای حضور مومنان انجام می شود.
گلاب زاده افزود: سنت حسنه آشتی دادن و رفع اختلافات و کدورت ها در میان مردم کرمان بسیار مرسوم است و شروع ماه رمضان فرصت بسیار خوبی برای آشتی کنان بین افراد است.
وی بیان کرد: با توجه به نبودن امکانات امروزی بیداری در سحر های ماه مبارک رمضان با شیوه های مختلفی انجام می شد که مشهورترین آن توپ سحری بود که قبل از اذان صبح مردم از آن آگاه می شدند.
گلاب زاده اظهار داشت: ادعیه خوانی در کوچه ها، کوبیدن مشت به دیوارها توسط همسایه ها و کوبیدن طبل نیز از جمله راه های بیدار کردن مسلمانان برای روزه داری در کرمان بشمار می رود.
مدیر مرکز کرمان شناسی بیان کرد: در زمان افطار نیز نوای اذان از مساجد مومنان را به پایان روزه داری دعوت می کرد و در برخی نقاط استان نقاره زنی هم رایج بود.
وی با اشاره به غذاها و خوراک های مخصوص ماه مبارک رمضان در کرمان افزود: مردم کرمان اعتقاد بر غذای ساده در وعده های سحر و افطار دارند و زولبیا، بامیه، قاووت، شیربرنج، شله زرد، و شربت های مختلف از طعام های سفره های سحری و افطار محسوب می شود.
گلاب زاده تصریح کرد: آئین هایی از جمله الله رمضونی، چهل منبرون، کلید زنی و دوختن کیسه مراد توسط مردم بویژه جوانان و نوجوانان کرمانی انجام می شد که در حال در برخی مناطق استان انجام می شود.
وی با اشاره به سنت حسنه افطاری دادن در ماه رمضان بیان کرد: رسم افطاری دادن به فقرا، نیازمندان و آشنایان از قدیم در بین مردم کرمان رواج دارد و افراد خیر و متمول در مساجد و تکایا اقدام به افطاری دادن می کنند.
محقق و پژوهشگر کرمان شناسی ادامه داد: در شب های قدر آیین های شب زنده داری و احیا، خواندن دعای جوشن کبیر، عزاداری و زنجیر و سینه زنی در مساجد و تکایا انجام می شود.
وی گفت: در روزهای پایانی ماه مبارک رمضان ، اغلب مراسم جشن عروسی و ازدواج برگزار می شود و مومنان کرمانی پس از یک ماه روزه داری و عبادت به استقبال عید فطر می روند.
گلابزاده ادامه داد: پس از رویت هلال ماه شوال و اعلام عید فطر، اهالی کرمان در روز عید پس از برگزاری نماز یعد فطر به دیدار بزرگان و خویشاوندان می روند.