بزرگنمايي:
کرمان رصد- شهر شهداد و افسانه‌های شگرف سالمندانش که شبانه‌روز در گوش کودکان
کویرنشین زمزمه می‌شود حالا دیگر شهری در حاشیه کویری خشک و بی‌آب‌وعلف
نیست، شهداد را حالا بانام تمدن دوهزارساله خبیص، شهر کوتوله‌هایش و شهر مردانی که نخستین کوره‌های مس و شیشه‌گری را بنا کردند و نخستین پرچم ایران‌زمین را به اهتزاز درآوردند می‌شناسند. کویر لوت در شهداد قرار گرفته و تنها اثر ثبت طبیعی جهانی ایران محسوب می‌شود.
70 درصد از کویر لوت در کرمان قرار دارد
کویر لوت هرچند بین سه استان کرمان، خراسان جنوبی و سیستان
و بلوچستان مشترک است اما 70 درصد از پهنه کویر در کرمان واقع‌شده است و
95 درصد از آثار طبیعی شناخته‌شده این پهنه گسترده نیز که منحصربه‌فرد و
بی‌همتا هستند در کرمان جای گرفته‌است.
ده‌ها قلعه و کاروانسرا و راه به‌جای مانده از جاده ابریشم و کلوته‌ای شهداد، نبکاها،
رودخانه شور، گندم بریان، گرم‌ترین نقطه جهان با دمای 68 درجه سانتی‌گراد و
بلندترین تپه‌های شنی جهان در شهرستان ریگان در همین کویر قرار دارد کویری
که بر فرازش قلعه تاریخی ارگ بم قرارگرفته و نشانگر تاریخ و تمدن کهنی است که در این منطقه وجود دارد.
در اکثر ایام سال تورهای گردشگری در منطقه شهداد حضور دارند و گردشگران
داخلی و خارجی این منطقه را به‌عنوان یکی از مکان‌های موردعلاقه برای اسکان
انتخاب می‌کنندبازسازی قلعه شفیع‌آباد و تبدیل‌شدن این قلعه تاریخی در کویر لوت
و به مرکز گردشگری یکی از سکوهای پرتاب این منطقه برای رونق بیشتر است،
ضمن اینکه کمپ کویری شهداد نیز پس از بازسازی به یکی از مهمترین مراکز
تجمع گردشگری تبدیل‌شده است و مسئولان گردشگری استان نیز سعی دارند فرهنگ بومگردی را در روستاها و شهر شهداد بیش از گذشته توسعه دهند.
زهرا ابراهیمی، یکی از فعالان گردشگری استان کرمان از افزایش تورهای گردشگری و کویر نوردی در کرمان خبر داد و گفت: خوشبختانه
در اکثر ایام سال تورهای گردشگری در منطقه شهداد حضور دارند و گردشگران
داخلی و خارجی این منطقه را به‌عنوان یکی از مکان‌های موردعلاقه برای اسکان
انتخاب می‌کنند.
وی بکر و عاری از دخالت‌های انسانی بودن منطقه و حضور در طبیعی زیبا و
سکوت و آسمان کویر را در کنار زیبایی و عجایب کویر برای گردشگران قابل‌توجه
دانست و افزود: اکثر گردشگران خارجی این منطقه اروپایی و از کشورهای
سردسیر هستند و در عمر خود کویر را ندیده‌اند.
وی افزود: حضور در مکانی که حتی یک عامل انسانی هم در آن وجود ندارد
برای این افراد تجربه‌ای تکرار نشدنی و زیباست ضمن اینکه رصد آسمان کویر در
شب و اقامت در کویر در کنار امنیت منطقه ساعاتی به دور از تجملات شهری را
برای گردشگران می‌سازد.
حضور گسترده داخلی و خارجی در کویر
ابراهیمی افزود: در سال گذشته و سال جاری تعداد تورهای خارجی و به‌خصوص اروپایی که وارد کویر لوت شده‌اند به‌مراتب افزایش‌یافته است و با ثبت جهانی کویر لوت مسلماً این رویه تداوم نیز خواهد داشت.
این فعال گردشگری در خصوص زیرساخت‌های گردشگری گفت: کمپ شهداد وضعیت
قابل قبولی برای گردشگران دارد ضمن اینکه با فعال شدن مراکز رفاهی محلی و بومگردی
بسیاری از مردم منطقه زندگی خود را مطابق با پذیرایی از گردشگران تغییر
داده‌اند و بسیاری از گردشگران در مراکزی که مردم تدارک دیده‌اند اسکان
می‌یابند و این امر موجب درآمدزایی برای روستاییان شده و مهاجرت معکوس را
رقم زدن است.
کویر لوت تنها یک اسم نیست بلکه مجموعه‌ای از هزاران جاذبه
منحصربه‌فرد است که جای کارهای مطالعاتی و علمی گسترده را برای سال‌ها باز
می‌کند و باید در این خصوص برنامه‌ریزی کرد.
نگاهی به جاذبه‌های کویر لوت
این کویر هرچند درگذشته از ناشناخته‌ترین بخش‌های طبیعت کرمان محسوب می‌شد اما در حال حاضر این بخش از طبیعت ایران به‌عنوان یکی از جذاب‌ترین مکان‌های گردشگری برای گردشگران خارجی محسوب می‌شود.
کوتوله‌ای شهداد
کلوت به کوه‌های شنی‌ای می‌گویند که براثر
عامل فرسایشی باد و آب ایجاد می‌شود و فرم‌ها و شکل‌های مسحورکننده‌ای را
می‌سازد که کمتر کسی می‌تواند پس از دیدن این مناظر انگشت‌به‌دهان نماند و
مسحور این زیبایی بی‌مانند نشود.
کلوت که از ترکیب دو واژه «کل» به معنی آبادی و «لوت» که نام بیابانش است گرفته می‌شود.
وقتی ناگهان در دل بیابان لوت چشمتان به سازه‌های خاکی
عجیب‌وغریب بیفتد و این سازه‌های خاکی تا چشم کار می‌کنند دیده می‌شوند،
انگار وارد یک شهر شده‌اید. شهری بدون هیچ سکنه‌ای که انگار تنها برای
ارواح ساخته‌شده. شاید برای همین است که می‌گویند اینجا شهر جن و پری است،
شهداد تا کرمان صد کیلومتر فاصله و تا شهر افسانه‌ای «کلوتها» 40 کیلومتر فاصله دارد.
نبکاها بزرگ‌ترین گلدان‌های طبیعی
در نزدیکی شهداد، «نبکا» ها (گلدان‌های کویری) وجود دارد که گاه طول آنها به 10 متر می‌رسد؛ در حالی که بلندترین نبکاهای صحراهای آفریقا سه متر طول دارند.
شهر افسانه‌ای کلوتها 11 هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و
حدود 20 هزار سال قبل، با فرسایش آبی و بادی به وجود آمده است. در کویر
شهداد، 100 هکتار نمکزار به شکل جوشش تخم مرغی وجود دارد که در هیچ جای
دنیا مشابه آن نیست. در محدوده‌ای 30 هزار کیلومتری در دل لوت، هیچ حیاتی وجود ندارد.
گرم‌ترین نطقه زمین
گرم‌ترین نطقه زمین طبق تحقیقات ناسا در کویر مرکزی لوت قرار دارد هر چند تصور می‌شد این مطنقه گندم بریان است اما بعداً مشخص شد در کنار گندم بریان نطقه ای
دیگر در چند کیلومتری منطقه گندم بریان وجود دارد که گرمای هوا در آن در
تابستان به 70 درجه نیز می‌رسد. در این نقطه آنقدر هوا گرم است که باکتری
هم نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد.
شاهد این ادعا جسد سالم گاوی است که در زمستان سال 1365 در کویر لوت تلف شده است. پس از گذشت 15 سال از آن زمان، جسد این گاو در حالی که براثر نور شدید آفتاب خشک شده بود بدون هیچ تغییری پیدا شد.
تمدن خبیص و نخستین پرچم ایران
«خبیص»، یا نام قدیم شهداد، درحاشیه غربی و دامنه شرقی کوهستان سیرچ واقع شده است. این بخش در پای بلندترین کوه‌های این ناحیه، یعنی سیرچ و جفتان، قرار گرفته است و ارتفاع بلندترین قله آن به 3 هزار و 990 متر می‌رسد.
قلل ارتفاعات این کوهستان تا اواخر اردیبهشت ماه پوشیده از برف است؛ از این رو، آب‌های فراوانی به طرف دشت جریان دارد.
در حاشیه غربی دشت لوت، جز در منطقه بم، هیچ مکانی به این اندازه از آب دائمی برخوردار نیست. به نظر می‌رسد که از هزاران سال پیش، اطراف خبیص بزرگ‌ترین ناحیه برای تمرکز جمعیت بوده است.
شهداد در ارتفاع 430 متری از سطح دریا قرار دارد. از سمت شرق فاصله آن تا دشت لوت حدود 30 کیلومتر و مشرف به جلگه‌ای است به نام تکاب که بخش اصلی خبیص را تشکیل می‌دهد.
تمدن خبیص نام تمدنی است که در کاوش‌های صورت گرفته آثار
مختلفی از آن پیدا شده است که یکی از مهمترین این آثار پرچمی است که به
عنوان کهن‌ترین پرچم ایران شهرت دارد و در تهران نگهداری می‌شود.
رودخانه شور
آب دائمی شهداد از رودخانه «درختنگان» تأمین می‌شود. این رودخانه از ارتفاعات «هی‌نامان» سرچشمه می‌گیرد و از راه دره درختنگان عبور می‌کند؛ در مدخل تنگه «چهار فرسخ»، به طرف شمال منحرف می‌شود، سپس از طریق آبادی ابراهیم‌آباد به سوی لوت جریان می‌یابد. آب این رودخانه در زمستان فراوان و در تابستان کم می‌شود. در تنگه چهار فرسخ، شعبه‌ای از رودخانه درختنگان جدا شده و مستقیم رو به شرق، به طرف شهداد، جاری است.
شهداد کنونی به شکل مثلثی است که رأس آن به طرف دره «کناران» و قاعده آن
به سمت شرق در حوزه تکاب قرار گرفته است و به کلوته‌ای موازی حاشیه لوت منتهی می‌شود. زمینهای شهداد تمام پوشیده از باغ‌های مرکبات و خرماست.
هم اکنون در کنار سختی‌های ناشی از خشکسالی و تأثیر منفی بر کشاورزی و
گرمای هوا اما ثبت جهانی این منطقه و حضور گردشگران، مردم بومی را برای
ماندن در منطقه تشویق کرده است و مردم محروم درآمدی ثابت پیدا کرده‌اند.