کرمان رصد - تالاب بین المللی گاوخونی برغم بارش های دو سال گذشته در بین 146 تالاب کشور نتوانست احیا شود اگر چه گاهی با قطره چکانی از آب زاینده رود لبی تر کرد اما در روزهای گرم چشم به راه آب، جانش در عطش می سوزد؛ حالا سازمان حفاظت محیط زیست تصمیم گرفته است برای نجات گاوخونی طرحی را در ستاد ملی تالابها پیگیری کند.

به گزارش خبرنگار ایمنا ، به رغم بارش‌های مطلوب دو سال اخیر در سرشاخه‌های زاینده رود، تالاب گاوخونی همچنان چشم به راه آب است. اگر چه از ابتدای سال آبی جاری (ماه مهر) تاکنون 52.3 میلیون متر مکعب از حقابه سالانه تحویل تالاب بین‌المللی گاوخونی شده است؛ اما با وجود وعده‌ها که قرار بود از نیمه خرداد تا 15 ماه تیر بخشی از حقابه گاوخونی رهاسازی شود با اعتراض کشاورزان این آب پس از گذشت حدود 10 روز روی تالاب بسته شد و به رغم آنکه مسئولان امر وعده بازگشایی دوباره دریچه‌های بند رودشتین به سمت گاوخونی را داده بودند با تصمیم گیری برای توزیع آب کشت تابستانه کشاورزان، گاوخونی در گرم‌ترین روزهای سال چشم به راه آب به حال خود رها شد.
بنا بر تاکید معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست که روز شنبه -چهار مرداد- از تالاب بین‌المللی گاوخونی بازدید کرد، رسیدن حقابه به این تالاب نیازمند عزم جدی مدیران استان اصفهان است.
احمدرضا لاهیجان زاده در گفت و گو با خبرنگار ایمنا افزود: تالاب گاوخونی به دلیل اینکه ورودی مناسبی از حقابه سالانه خود نداشته است، وضعیت خوبی ندارد.
تجربه تلخ هورالعظیم را در گاوخونی تکرار نکنید
وی با بیان اینکه گاوخونی هم اکنون کمتر از یک درصد آب دارد و نزدیک به پنج درصد از مساحت آن مرطوب است، افزود: این تالاب 47 هزار هکتاری یک کانون بالقوه انتشار گرد و غبار است که اگر شرایط کنونی ادامه یابد، فعال خواهد شد و گرد و غبار آن نه تنها کلانشهر اصفهان و شهرهای اطراف بلکه استان‌های مجاور از جمله یزد را هم فرا می‌گیرد از این رو تا پیش از آنکه تجربه ناخوشایند و تلخ خوزستان که به دلیل خشک شدن بخش بزرگی از تالاب هورالعظیم درگیر مشکلات ناشی از گرد و غبار شد در استان اصفهان تکرار نشده است باید حقابه تالاب گاوخونی تأمین شود.

100 کیلومتر انتهای رودخانه به حال خود رها شده است
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست به مشاهدات میدانی خود از وضعیت تالاب گاوخونی اشاره کرد و گفت: در حال حاضر آب در رودخانه زاینده رود برای کشت تابستانه با دبی به نسبت خوب تا بند رودشتین جاری است اما در آنجا دریچه‌های بند به طور کامل بسته شده و از طریق دو کانال کشاورزی بزرگ که در کنار این بند احداث شده است آب برای کشاورزی رهاسازی می‌شود و دست کم 44 هزار هکتار اراضی را زیرکشت می‌برند و قطره‌ای آب وارد رودخانه نمی‌شود که با وجود چنین شرایطی انتظار نداریم آبی وارد گاوخونی شود.‌
لاهیجان زاده ادامه داد: با توجه به اینکه آبی از سد رودشتین به سمت تالاب گاوخونی رهاسازی نمی‌شود و وزارت نیرو مصارف را از طریق کانال‌ها برای کشاورزان و سایر برداشت کنندگان توزیع می‌کند در نتیجه رودخانه زاینده رود در 100 کیلومتر انتهایی به طور کامل به حال خود رها شده و به جنگلی از نیزار و درختچه‌های گز تبدیل شده است و هیچ مدیریتی بر وضع رودخانه وجود ندارد.
این مقام مسئول در سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه نیزارها و درختچه‌های گز در رودخانه مصرف کننده آب هستند، گفت: این عامل سبب می‌شود که اگر آبی نیز رهاسازی شود، در 100 کیلومتر مسافت آب به انتها نرسد زیرا موانع زیاد است از این رو این محدوده نیازمند ساماندهی، لایروبی و توجه ویژه است.
لاهیجان زاده اضافه کرد: در یکصد کیلومتر انتهایی رودخانه به حریم و بستر رودخانه تجاوز شده است و روستاهای دو طرف رودخانه به طور کامل مسیر رودخانه را مسدود کرده‌اند، خاک ریخته‌اند که ارتباط دو طرف رودخانه را برای عبور دام و موتورسیکلت و امثال آن برقرار کنند و از سوی دیگر در بستر رودخانه لوله گذاری کرده‌اند تا اگر آبی جاری شد برداشت کنند؛ موانع به همین ترتیب احداث می‌شود و یکصد کیلومتر انتهایی رودخانه زاینده رود به حال خود رها شده است.
آب منطقه‌ای اصفهان مانع رسیدن آب به تالاب است
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با تاکید بر اینکه حقابه تالاب گاوخونی طبق قانون و توافق با وزارت نیرو 176 میلیون مترمکعب آب در سال است، تصریح کرد: حقابه یعنی آبی که ورودی تالاب تحویل شود این در حالی است که شرکت آب منطقه‌ای اصفهان از یک سو مدعی است حقابه را از سد زاینده رود رهاسازی می‌کند و از سوی دیگر همین شرکت بند رودشتین را به طور کامل مسدود کرده است که هیچ آبی وارد رودخانه نشود؛ شرکت آب منطقه‌ای اصفهان چگونه ادعا می‌کند که 176 میلیون مترمکعب حقابه را از سد زاینده رود رهاسازی می‌کند؟

لاهیجان زاده گفت: نخستین مانع رسیدن آب به تالاب گاوخونی شرکت آب منطقه‌ای اصفهان و دیگر مصرف کنندگان هستند و با توجه به این شرایط، آبی که به نام محیط زیست و تالاب رها می‌شود هرگز به تالاب نمی‌رسد.
وی خاطرنشان کرد: سال آبی 97-98 که بیش از دو هزار و 200 میلی متر بارندگی در سرشاخه‌های زاینده رود و کوهرنگ ثبت شد و با توجه به ورودی و خروجی سد تنها پنج درصد گاوخونی آبگیری شد در حالی که این میزان بارش در این منطقه در 70 سال گذشته فقط چهار بار ثبت شده و در یکی از این سال‌های پربارش 900 میلیون مترمکعب آب وارد تالاب گاوخونی شده بود؛ مقایسه این آمارها نشان می‌دهد که حتی در سالی با بالاترین میزان بارندگی که ممکن است هر 50 سال یکبار رخ دهد اراده‌ای برای تأمین حقابه گاوخونی نیست و هیچ امیدی به برنامه وزارت نیرو برای آبگیری تالاب گاوخونی نمی‌توان داشت.
گاوخونی و پریشان دو تالابی که احیا نشدند
لاهیجان زاده افزود: دو سال گذشته که بارش‌های خوبی در سراسر کشور داشتیم از بین 146 تالاب ثبت شده ایران در مصوبه دولت، تنها دو تالاب نتوانست احیا شود یکی تالاب گاوخونی و دیگری تالاب پریشان در استان فارس؛ این موضوع حائز اهمیت است زیرا بیانگر مداخله اتفاقاتی فرای مسائل طبیعی است که اجازه نمی‌دهد تالاب گاوخونی حتی به وضعیت احیا نزدیک شود.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه امسال نیز علاوه بر کشت پاییزه و بهاره، آب برای کشت تابستانه تأمین می‌شود، خاطرنشان کرد: در یک سال اخیر نزدیک به یک میلیارد مترمکعب آب برای کشاورزی تأمین شد اما دریغ از 176 میلیون مترمکعب حقابه قانونی تالاب گاوخونی؛ حتی در مقطعی اگر 60 میلیون مترمکعب برای تالاب تأمین کنند گاوخونی بخشی از حیات خود را بدست می‌آورد.
به گفته وی با مختصر آب، پساب و زهآبی که امسال وارد تالاب گاوخونی شد فلامینگوها مهمان این تالاب شدند و حتی جوجه آوری داشتند.

گاوخونی دست به گریبان بی مهری انسان‌هاست
لاهیجان زاده تاکید کرد: این تالاب در کریدور شمال و جنوب مسیر مهاجرت پرندگان در منطقه کویری کشور است از این رو اگر بخشی از آن آبگیری شود اکوسیستم احیا خواهد شد و تنوع زیستی پرندگان بازمی گردد در غیر این صورت با نابودی اکوسیستم طبیعی و تنوع زیستی، این تالاب به کانون گرد و غبار تبدیل شده و ظرفیت گردشگری از این منطقه دریغ خواهد شد.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه کارکرد اکوسیستمی تالاب گاوخونی کمتر از زمین کشاورزی نیست، ادامه داد: تأسف برانگیز است که هنوز در باور تصمیم گیران این موضوع مورد توجه نیست و تالاب گاوخونی دست به گریبان بی مهری انسان‌هاست.
رسیدن آب به تالاب نیازمند عزم جدی مدیران استان اصفهان
وی تصریح کرد: رسیدن حقابه به تالاب نیازمند عزم مدیران استان اصفهان است؛ طبق قانون در تامین آب، پس از شرب اولویت دوم محیط زیست است در حالی که صنایع سهم خود را که سالانه بیش از 110 میلیون مترمکعب است برداشت می‌کنند و پس از آن هر قدر آب باشد به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کنند که آب کشاورزی را تأمین کنند.
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست افزود: اما گاوخونی هیچ جایگاهی در معادلات شرکت آب منطقه‌ای ندارد زیرا فکر می‌کنند موضوع کشاورزی به تنش اجتماعی منجر می‌شود در حالی که نمی‌دانند اگر محدوده تالاب گاوخونی به کانون گرد و غبار تبدیل شود تبعات اجتماعی و امنیتی آن مانند تهدید سلامتی و وقوع مهاجرت‌ها به مراتب بدتر است.
لاهیجان زاده گفت: اراده‌ای برای تأمین حقابه گاوخونی در استان اصفهان نیست زیرا حتی اگر آب در سد زاینده رود به میزانی باشد که به راحتی نیاز آبی تالاب را بتوان تأمین کرد، مسئولان امر پیش بینی می‌کنند که آب را نگهداری کنند تا برای سه سال آینده، آب کشاورزی تأمین شود.

بهره‌مندی از مزایای گاوخونی حق طبیعی مردم ایران است
وی با بیان اینکه بهره مندی از مزایای اکوسیستم تالاب گاوخونی حق طبیعی همه مردم اصفهان و ایران است، تاکید کرد: شرکت آب منطقه‌ای اگر نتواند از مسیر رودخانه آب را به تالاب برساند، مکلف است این حقابه را که حق قانونی و ملی همه مردم است مانند همه حقابه بران، همانگونه که با کانال کشی و لوله گذاری آب را به مزارع کشاورزی و صنایع می‌رساند از بند رودشتین نیز آب را به تالاب ببرد و 176 میلیون مترمکعب حقابه را تحویل دهد.
پیگیری برنامه احیای گاوخونی در ستاد ملی تالاب‌ها
معاون محیط زیست دریایی سازمان حفاظت محیط زیست بر تلاش این سازمان برای احیای تالاب گاوخونی تاکید کرد و گفت: در جلسه آتی ستاد ملی و مدیریت تالاب‌ها که به ریاست آقای جهانگیری معاون اول رئیس جمهور برگزار می‌شود به رغم فشرده بودن مباحت، موضوع تالاب گاوخونی را در الویت قرار داده و مطرح خواهیم کرد تا درباره گاوخونی به تصمیم جدی و اثرگذار برسیم‌.
وی افزود: روز سه شنبه هشتم مرداد نیز در جلسه ستاد احیای رودخانه زاینده رود که به ریاست آقای جهانگیری و با حضور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و وزیر نیرو برگزار شد موضوعاتی مطرح و تمام جوانب مدیریت آب در حوضه زاینده رود در قالب یک برنامه در پنج بخش در نظر گرفته شده است که نقشه راهی برای احیای تالاب گاوخونی است و به گونه‌ای باید برنامه ریزی شود که با وجود تأمین نیاز آبی بخش‌های صنعت، شرب و کشاورزی حقابه تالاب نیز تأمین شود؛ اقدام بزرگی که با محوریت وزارت نیرو انجام می‌شود.